Zieleniec im. Rozalii Biegeszowej
Na rogu ulic Chrobrego i 3-go Maja do 1945 roku istniała restauracja o nazwie Polonia
. Przylegał do niej ogród miejski, w którym Niemcy w 1940 roku wybudowali podziemny schron przeciwlotniczy. Zamaskowano go obsadzając teren wysokimi drzewami z gatunku lipa, kasztanowiec, dąb, robinia. Drzewa te rosną do dnia dzisiejszego tworząc zieleniec o powierzchni 6300 m2. Od 1994 roku uchwałą Rady Miasta Rybnika nazwano zieleniec imieniem rybnickiej działaczki Rozalii Biegeszowej. Charakterystycznym elementem zieleńca jest drewniana pergola pokryta obfitą zielenią tworząca wraz z ustawionymi tam ławeczkami kącik do wypoczynku.
Zieleniec Starościński
Położony jest między ulicami Piłsudskiego, Wieniawskiego i Klasztorną. Ma powierzchnię 7900 m2. Zieleniec powstał z części ogrodów należących do dawnego Starostwa Rybnickiego i od niego też pochodzi jego nazwa. Na początku lat 70 udostępniono go mieszkańcom Rybnika. Wykonano przebudowę ścieżek i zieleni. Roślinność zieleńca stanowi głównie starodrzew: dębów, lip, klonów i robini. W ich cieniu rosną liczne, okazałe 60-letnie różaneczniki. W centralnej części zieleńca urządzono klomb otoczony drewnianą palisadą. Ze względu na duże zacienienie rosną tu cieniolubne byliny.
Zieleniec przy ul. Wieniawskiego
Na terenie ograniczonym ulicami: 3-go Maja, Wieniawskiego i Klasztorną w latach 1815-1939 istniał żydowski cmentarz (kirkut). Niemcy w 1939 r. całkowicie zniszczyli to miejsce. Rozebrali murowane ogrodzenie, wywieźli nagrobki, a ciała ekshumowali. W 1940 r. założyli w tym miejscu zieleniec, który po niewielkiej przebudowie w 1995 r. służy mieszkańcom do dziś. Ma powierzchnię 0,67 ha. W centralnym miejscu zieleńca usytuowany jest brodzik z małą fontanną. Zieleniec porośnięty jest licznymi gatunkami drzew i krzewów ozdobnych. Na uwagę zasługuje duże siedlisko kwitnącej na niebiesko cebulicy syberyjskiej. Ciekawym, a jednocześnie rzadkim okazem jest rosnący na terenie parku oczar japoński. Drzewo to ma żółte kwiaty, o niespotykanym kształcie, ukazujące się zimą w czasie odwilży lub na przedwiośniu.
Zieleniec Polskiej Organizacji Wojskowej (POW)
Zieleniec o pow. 0,95 ha znajduje się u zbiegu Kościuszki, Powstańców Śląskich i małżonków Jadwigi i Feliksa Białych w pobliżu kościoła pw. św. Antoniego - obecnie Bazyliki Mniejszej. Urządzono go około 1930 r. na terenie dawnej cegielni istniejącej tu od połowy XIX wieku do roku 1906. Na tym ternie w latach 1919-1922 zbierali się powstańcy śląscy zgrupowani w Polskiej Organizacji Wojskowej. Dla upamiętnienia tych wydarzeń zielenic nosi nazwę tej organizacji. W latach międzywojennych na centralnym miejscu żwirowego placu znajdował się zegar słoneczny. Na początku lat 60, mocno zdewastowany zegar zlikwidowano i całość zagospodarowano zielenią. Układ zieleńca zachował się do dziś. W 2000 roku przeprowadzono renowację zieleni i oświetlenia. Urządzono imitację stawu z ozdobnym, drewnianym mostkiem i kamienną ścieżką biegnącą przez środek zieleńca. Ustawiono figury kaczek obsadzane kwiatami. Urządzono także kwietniki otoczone palisadą betonową, obsadzone krzewami iglastymi i kwiatami sezonowymi. Drzewostan zieleńca to głównie robinie kuliste, świerki kłujące odmiany sinej oraz skupiny różaneczników i mahonii.
Skwer z fontanną
Skwer ten o powierzchni 1,4 tys. m2 mieści się na rogu ulic Zamkowej i Chrobrego w sąsiedztwie Urzędu Miasta. W latach 1848-1939 w tym miejscu stała żydowska synagoga. Na przełomie 1939-40 roku obiekt został zburzony przez Niemców, a na jego miejscu ogrodnik miejski Holtz urządził mały skwerek. Teren obsadzono topolami umieszczając w centralnym miejscu fontannę przeniesioną tu z Rynku. Dzisiejszy wizerunek skwer zawdzięcza wykonanej w latach 90, przebudowie układu ścieżek i kwietników. Rosnące tam wówczas topole wycięto i zastąpiono ciekawszymi gatunkami drzew jak: platan, surmia i miłorząb japoński.
Park im. św. Jana Sarkandra
Park ten zlokalizowany jest pomiędzy ulicami Gliwicką, Cegielnianą, ks. Rybnickiego i ks.
Brudnioka. Nazywany potocznie parkiem Na wzgórzu
, Na górce
, Pocmentarnym
otrzymał w 1994 r. oficjalną nazwę parku im. Świętego Jana Sarkandra
. Park pokrywa
wzgórze, które od pradawnych czasów było dla zamieszkujących ziemię rybnicką ludzi miejscem kultów,
najpierw pogańskich, a następnie, po wybudowaniu za przyczyną Mieszka Plątonogiego pierwszej
świątyni, miejscem kultu chrześcijańskiego. Wybudowana na wzgórzu w końcu XII w.
świątynia, przebudowana w XV w. w stylu gotyckim, stała się matką rybnickich
kościołów
. Na całym wzgórzu, aż do stóp świątyni, rozciągał się cmentarz, czynny formalnie
do roku 1920. Około 1975 r. na polecenie władz partyjnych cmentarz zlikwidowano. Do dziś ostało
się jedynie prezbiterium dawnego kościoła pw. Wniebowstąpienia NMP, pozbawionego nawy pod koniec
XVIII w., które przez prawie dwa wieki pełniło funkcję kaplicy cmentarnej, a obecnie kaplicy
akademickiej. Na terenie parku stoi pięknie odnowiona, dawna kaplica nagrobna ks. Bolika, wewnątrz
której umieszczono w 2001 r. pamiątkową płytę, poświęconą wszystkim zmarłym spoczywającym
niegdyś w tym miejscu. Na terenie parku znajduje się także pomnik nagrobny rosyjskich jeńców
wojennych z lat 1915-18. Pod koniec lat 90, odremontowano zabytkowe prezbiterium,
zrekonstruowano fragment muru oporowego i ogrodzenia od strony ulicy Cegielnianej oraz
wybrukowano alejki. W roku 2000 poddano konserwacji resztki nagrobków dawnego cmentarza,
tworząc w części wschodniej parku, przy kościółku akademickim lapidarium. W parku
o powierzchni 16,5 tys. m² drzewostan tworzą głównie dęby i jesiony.
Zieleniec przy Teatrze Ziemi Rybnickiej
Zieleniec powstał przy budowie Teatru Ziemi Rybnickiej w roku 1964 na terenach istniejącej wówczas bazy ogrodniczej Zarządu Zieleni Miejskiej (ZZM) oraz na skarpie pokrywającej podziemną szczelinę przeciwlotniczą. Jednocześnie wybudowano szerokie, tarasowe schody prowadzące od Placu Wolności do samego Teatru. W 1994 roku z inicjatywy ówczesnego Prezydenta Rybnika Józefa Makosza zostały one przeprojektowane przez projektanta ZZM Hannę Wieczorek na bardziej fantazyjne. Monumentalność schodów została przełamana wprowadzeniem okazałego kwietnika. Obsadzany corocznie roślinami sezonowymi tworzy imponującą, kwietną kaskadę. Wizerunek zieleńca wzbogaca różnorodna roślinność otaczająca schody. Wymienić tu należy gatunki: perełkowiec, cis pospolity, trzmielina, irga, berberys, tamaryszek, jałowiec kolumnowy oraz dużą wierzbę płaczącą rosnącą tuż przy wejściu do Teatru.
Zieleniec Bukówka
Zieleniec znajduje się pomiędzy ul. 3-go Maja, a Miejską i zajmuje powierzchnię 6,3 tys. m². Powstał w latach 1910-14 w miejscu, gdzie dawniej był staw. Posadzono wówczas duże skupiska buków, od których pochodzi nazwa zieleńca. Obecnie zachowały się nieliczne ich egzemplarze. Dziś roślinność zieleńca stanowią głównie dęby i lipy oraz grupy różaneczników. Ciekawym krzewem rosnącym na tym terenie jest dereń właściwy (dereń jadalny), kwitnący w okresie zimowym jeszcze przed rozwojem liści.
Park Kozie Góry
Jest to pierwszy park miejski założony w Rybniku pod koniec XIX wieku z inicjatywy Juliusza
Hasse, właściciela wielkiej fabryki skór. Po nieszczęśliwym wypadku w jego zakładzie, podczas
którego zginęło kilku ludzi, dla zadośćuczynienia, a także dla przysłużenia się miastu Juliusz
Hasse 12 stycznia 1888 roku oficjalnie podarował miastu 1,2 hektara ziemi w miejscu, które
potocznie nazywało się Kozie Góry
lub Hajda
. W 1905 roku władze Rybnika powiększyły
park o własne grunty tworząc park o pow. 6.8 ha. Tę datę przyjmuje się jako początek
powstania zieleni miejskiej w Rybniku.
Roślinność parku tworzy wiele gatunków drzew, w tym przede wszystkim stare lipy, jesiony, buki
i dęby. Poszycie parku składa się z wielu gatunków krzewów liściastych. Na terenie parku
znajduje się: mały amfiteatr, ścieżka zdrowia, boisko do koszykówki, kawiarnia Hajda
, grill
i plac zabaw.
Park Górnika
Park jest położony przy kopalni Chwałowice wzdłuż ulicy 1-go Maja. Jest pozostałością po folwarku
z XIX wieku, który należał do porucznika Czarneckiego, potem właściciela ziemskiego Wilhe, by
ostatecznie przejść w ręce księcia Guido Henkel von Donnersmarck.
Kiedy w 1903 roku rozpoczęto budowę kopalni pomniejszono powierzchnię parku od strony
wschodniej i południowej, a w wilii po właścicielu ziemskim zamieszkał ówczesny dyrektor
kopalni. Na początku lat 60 willę adoptowano na biura i laboratorium kopalni i odgrodzono
ją od parku. W następnych latach sukcesywnie poszerzano teren kopalni Chwałowice kosztem parku, mimo
zakazów wynikających z Ustawy o ochronie środowiska. Dziś pozostał do dyspozycji
mieszkańców park o pow. 19,9 tys. m². W parku zlokalizowany jest miniamfiteatr,
a w jego sąsiedztwie znajduje się basen kąpielowy.
Z drzewostanu parku podziwiać obecnie można kilka dorodnych kasztanowców (w tym jeden
czerwony), buki, dęby oraz duże stanowiska mahonii. Na szczególną uwagę zasługuje dąb burgundzki.
Najciekawszym i rzadkim drzewem jest dorodny tulipanowiec amerykański, który na skutek
pomniejszenia powierzchni parku znajduje się na terenie kopalni. Uznany został pomnikiem przyrody
tak, jak znajdujący się w pobliżu głaz narzutowy z epoki polodowcowej. Dwa inne znajdują się
w sąsiedztwie parku - jeden przed budynkiem KWK Chwałowice, a drugi - przy basenie
kąpielowym. W roku 1997 park przekazano Gminie Rybnik. W tym też roku odnowiono ścieżki
oraz przeprowadzono prace renowacyjne zieleni.
Park Osiedlowy
Park mieści się w dzielnicy Boguszowice-Osiedle, przy ul. Bogusławskiego. Ma powierzchnię 39
tys. m². Dawniej nazywano go Parkiem XXX-lecia PRL. Założony z inicjatywy KWK Jankowice
w latach 60. Na zalesionym terenie powstały ścieżki, boiska, wybudowano estradę z muszlą
koncertową. Park był miejscem wypoczynku górników i ich rodzin. Obywały się tam festyny
i inne imprezy z okazji świąt narodowych. W końcu lat 90, obiekt przekazano Gminie Rybnik,
która przeprowadziła generalny remont części parku. Odtworzono amfiteatr, wybudowano nową estradę,
wykonano oświetlenie, zmodernizowano ścieżki. W roku 2000 w parku powstał plac zabaw,
a na boisku - skate park
. Zieleń parkowa to przede wszystkim: sosny, dęby, lipy
i brzozy.
Park im. H. Czempiela
Mieści się on przy ul. Barbary i Rymera w dzielnicy Niedobczyce. Powierzchnia parku wynosi
37,4 tys. m². Założony został w 1938 roku przez Gwarectwo Węglowe przy KWK Rymer. Pełny
rozkwit przypada na lata 50, gdy dyrektorem kopalni był Witold Wojtal. Zlecono wówczas wykonanie
projektu parku Rudolfowi Kucharczykowi. Jest on także autorem i jednocześnie wykonawcą postaci
tańczących górników, rzeźb istniejących do dziś.
W parku powstał staw ze strumyczkiem wody, fontanna, mostki, mały zwierzyniec, muszla
koncertowa, korty tenisowe. Wybudowano restaurację Mimoza
z palmiarnią, alpinarium
i sztolnię obrazującą ciężką pracę górników pod ziemią. Park stanowił miejsce rekreacji
i wypoczynku dla pracowników kopalni i mieszkańców przy kopalnianej kolonii.
Park tętnił życiem do czasu, gdy pieczę sprawowała nad nim kopalnia. Z chwilą upadłości kopalni park
ulegał stopniowej dewastacji. Kopalnia w 1997 roku przekazała park Gminie Rybnik. W tym
samym roku przebudowano ścieżki, wykonano oświetlenie i przeprowadzono pielęgnację drzew.
Zieleń parku stanowi starodrzew takich gatunków jak: dęby, jesiony, klony. Znajduje się wśród nich
okazałych rozmiarów platan o charakterystycznej, łaciato łuszczącej się korze. Na początku lat
90, parkowi nadano aktualna do dziś nazwę im. Henryka Czempiela - zasłużonego rybnickiego pedagoga,
dyrygenta i dyrektora szkoły muzycznej.
Zieleniec pod Topolami
Zieleniec o pow. 0,18 ha został założony w latach powojennych na terenach dawnej Wystawy Rolniczej
, której obszar rozciągał się od dzisiejszego Rejonu Energetycznego aż po kościół franciszkański pw. św. Józefa Robotnika. Nazwę zieleńca przyjęto ze względu na rosnące tu różne gatunki topoli. W centralnej części zieleńca znajduje się okazały kwietnik obsadzany roślinami rabatowymi. W sąsiedztwie zieleńca odbywają się festyny organizowane przez mieszkańców dzielnicy Smolna.
Zieleniec przy Zamku
W centrum miasta znajduje się wybudowany na planie podkowy reprezentacyjny gmach Sądu Rejonowego, rezydujący w zabytkowym, piastowskim zamku. Początki zamku sięgają XII w., kiedy to książę Mieszko Plątonogi wybudował w Rybniku pierwszą siedzibę, otoczoną fosą. Pozostałości średniowiecznego zamku, odkryte w czasie badań archeologicznych, można obejrzeć na dziedzińcu zamkowym. Obecny kształt zamku pochodzi z końca XVIII w. kiedy to architekt królewski Franciszek Ilgner otrzymał zlecenie od Fryderyka Wielkiego na przebudowę rybnickiego zamku na dom inwalidów wojennych. Obiekt otrzymał nowy, późnobarokowy charakter architektoniczny. W tym stylu zostało też prawdopodobnie zaprojektowane otoczenie zamku. Klasycystyczne założenia zieleni charakteryzują się prostotą, czystością linii oraz oszczędnym doborem materiału roślinnego, co wyraźnie widać w zagospodarowaniu dziedzińca. W XIX w. zamek otoczony został zorganizowanym zieleńcem, którego główną ozdobą była pięknie rzeźbiona fontanna z zapleckiem. Ocalały fragment w postaci Amorka z delfinem, po konserwacji, umieszczono w niszy, w jednym z korytarzy zamkowych. Po 10-ciu latach remontu i konserwacji w 2000 r. zamek wraz z otaczającym zieleńcem o pow. 0,82 ha odzyskał swój dawny blask. Na uwagę zasługuje rosnący na skraju zieleńca okazały jesion, uznany za pomnik przyrody.